[ A pil atanga a kum 100-na (April 15, 1912-April 15, 2012) pual atan ]
Hmuh phak leh chuan ve phak ni lo mahse April 14, 11:40 PM , 1912-a vurtlang a sut avanga darker hnih hnu leka Atlantic tuifinriat mawng, 13, 000 ft. a thuk, 41°46’N, 50° 14′ west a pil ta Titanic hian ka lung a len ve reng thin nia mawle! Kei ang bawka lo lunglenpuitu in lo awm ve takin, tun tumah pawh hian a pil atanga a kum zana pual atan mi thenkhattena kan lo la hriat loh tur thil tlem a zawng rawn tarlang ila. Facebook lamah chuan sei tak takin ka post hlawm a, hetah erawh short-cut deuhvin dah ta ila.
1.Lifeboat Drill cancelled a ni: A hunlaia lawng lian leh changkang ber Titanic hi an thlamuanpui em vang pawh a ni mahna le, lifeboat an phurhho hi a hmandan leh mipui tena rang leh felfai taka a chuan luh dan an hriat theih nana tihchhinna nei tura ruahmanna siam a ni a. He an ruahmanna siam hi Titanic-in vurtlang a sut hma ni chiah, April 14, 1912 kha a ni a. Mawlhtu a awm te pawh a ni maithei, chhan tha em em pawh awm chuang si lovin lawng Captain, Capt. Smith chuan an ruamhmanna hi a sût leh ta mai a ni. He thil hi lo kal tlangpui chu nise nunna tam tak chhan a nih ring an tam hle.
2.Mitkhap kâr tak meuh a ni : Khawthlir buka duty-in entlang phîr( Binocular ) pawh hmang lem lova mit lâwnga an hma lawka vurtlang lianpui, toh lurh a han hmuh veleh chuan ralkhel dar a khawng ri nghal a. Lawng hnathawktute pawh an che rang tak zet zet a ni. An lawngin vurtlang a sut hma leh Officer ten information an dawn inkar hi seconds 37 lek tak tak chauh zu ni a. An hnaih chilh tawh tak zet. Chu veleh First Officer Murdoch chuan rang lutukin lawng chu veilama kuai her turin thu a pe nghal bawk a. Lawng engine lama thawktute hnenah pawh a engine chu a lêt zawnga vir tir turin thu a pe ve bawk a ni. Nimahsela an tawpna chu kan hre tlang vek tho e. An lainatawm ngei mai.
3.Titanic Chanchinbu : He lawngah hian engkim a awm e an tih fiamthu ang deuhvin, a pual bik liau liau chanchinbu, “The Atlantic Bulletin†chu chhut a ni a; lawng chhunga printing press ngei mai hmanga chhut a nil eh nghal. He , “ The Atlantic Bulletin†ah hian News, Advertisement, Sumdawng bungraw rate, Hores-riding results leh tlâng titi lengvel te an chhuah a ni.
4.Lifeboat-te kha a nihna anga hman a ni lo : Lifeboat a tlem chu thuhran ni se, a awmchhun pawh kha a dawn theih tam zat aia tlema hnawhkhah a ni hlawm. Entirnan, lifeboat an thlak hmasak ber lifeboat 7 kha mi 65 phur thei tura duan leh siam a ni a; nimahsela mi 24 chauh an chuantir a. Chutiang bawkin lifeboat 1 pawh kha mi 40 phur thei nimah sela mi 12 chauh ( lawng hnathawk 7 leh passenger 5 ) chauh an chuang thung. Engnge a chhan ni ta ang le?
5.Bual In pahnih chauh : Khatiang khawpa lawng ropui leh changkang ni si, third class passenger mi 700 zet hman atana Bual In pahnih chauh an dah hi chu an ti mak ve ngawtin a lang. Rethei leh hausa kar a hla a ni mahna le.
6.Chhanchhuak thei tur lawng hnaivai ber a reh tlat si : Khatia mipui chhanchhuaktu tur zawnga light signal ( SOS ) an kahchhuah chuai chuai lai khan Californian lawng chu Carpathia aiin Titanic lawng a hnaih daih zawk a. Nimahsela an chhanlet miau loh avangin nunna tam tak hloh a nih phah ta si a ni! April 15, 1912, zing dar 12:45 AM chuan Californian lawnga hnathawktute chuan Titanic atanga signal light rawn eng chhuak zuai zuai chu an hmu ve meuh mai; an lawng Captain mu tui lai chu kaitho mahsela Captain berin thu engmah a nei tlat si lo alawm le. Tin, hetihlai hian an Wireless Operator chu tui tak main a lo muhil tawh bawk a, a rawn harh chhuah ve meuh chuan mipui mangang thlabar, lifeboat-a chuangte chu Carpathia lawng chuan a lo hlangkai vek tawh a ni. Engpawhnisela, Titanic passenger te vanduaina a kaltluang a ni ber e. Pil thei lo tura an ngaih chu a nihna tak hmachhawntirin an awm a ni ber mai.
7. Ui pahnih chhanchhuah an ni : An lawng chu darkar hnih chhung lekin a pil mai dawn tih hriaa, naupang leh hmeichhia chauh lifeboat-a an inchuantir laia an buaizia leh an phili dan han ngaihtuah chuan mihring vulh ve mai, Ui ( mai mai ? ) ten lifeboat-a seat an chang ve nawlh hi a mak dangdai ve ngawt nia! An hamhaihin an lo hmu mihring vek nge mawni dawn le? Heng an chhanchhuah tak ui te hi an hming chu – Pomeranian leh Pekinese an ni. An vannei bawn hle mai. Titanic-ah hian ui 9 an chuang ve a ni.
8. Meikhuchhuah ( funnel ) pali hi : Film lama kan lo hmuh tawh angin Titanic hian khuchhuahna pali a nei angin a lang a; niimahsela a tak takah chuan funnel pathum chauh hian tuihu leh meikhu an chhuah a, a palina erawh hi chu a lan mawina tur atan maia duan leh siam a ni. Mi lan mawi loh hlau ve te.
9.Dâk hnathawk Titanic : R.M.S. Titanic hi Royal Mail Ship a ni a; chumi awmzia ber chu British Postal Service tana hnathawktu pakhat tihna a ni ber ang chu. Passenger a phurh bakah dâk lehkhathawn hna a thawk kawp nghal tihna a ni. Sea Post Office neiin dâk hnathawktu mi panga ( British 2, American 3 ) an awm a ni.
10.Ruang zawn nghal a ni : April 17, 1912 chuan Titanic passenger thi ta te ruang hlawm turin Mackay-Bennett chu Halifax atanga tirh chhuah a ni ta a. Mi ruang damdawia chulhtu tur mi 40, Vur ton tam tawk tak leh kuang 100 nen an thawkchhuak a ni. Mackay-Bennett hian ruang 306 an hmu a, ruang 116 erawh hawn leh atan chuan a chhe tawh hle a ni. Tunge a nih hriat tumin ruang zawng zawng chu an theih tawkin an zirchiang nghal vek bawk a ni. Anmahni puibawm turin lawng dang pawh an rawn thlen belh zel bawk a, tichuan a vaiin ruang 328 chhar khawm a ni a, ruang 116 te erawh a lo chhiat tawh em avangin tuipuiah phum an ni ta thung a ni. An va lainatawm lulai tak em.